W okresie międzywojnia podjęto próbę budowania modernistycznej Europy Środkowo-Wschodniej złożonej z niepodległych państw, starając się znaleźć dla nich miejsce wśród cywilizacyjnego centrum. Mimo, iż pozostało projektem niedokończonym, dwudziestolecie międzywojenne stworzyło podstawy nowej tożsamości regionu, kwestionując tezę o jego marginalnym znaczeniu dla „epoki nowoczesnej”.
W Muzeum Sztuki zaprezentowane zostaną najważniejsze przykłady modernizacji w dziedzinach sztuk wizualnych, architektury i wzornictwa, świadcząc o ich znaczeniu dla ukształtowania nowoczesnego oblicza „Nowej Europy”.
Ukształtowana po 1918 roku polityczna mapa
Europy nie miała historycznych precedensów. Między morzami Bałtyckim
i Adriatyckim powstały Czechosłowacja, Jugosławia, Łotwa, Estonia,
a nowe granice określały terytoria Polski, Litwy i Węgier. Każdy z tych
krajów, dążąc do znalezienia się w centrum nowoczesności, poszukiwał
rozwiązań modernizacyjnych. Do ich promowania, ale i kształtowania
wykorzystano współczesną sztukę, architekturę i wzornictwo. Przyszłość
stawała się już nie odległą perspektywą, ale codziennym doświadczeniem,
a w modernizacyjnych ośrodkach obowiązywał „czas przyszły dokonany”.
Związki sztuki i modernizacji miały różne oblicza. Rewolucja węgierska
w 1919 roku po raz pierwszy wykorzystała sztukę nowoczesną w celach
propagandowych. Artyści – zamiast obrazów – tworzyli plakaty agitacyjne,
monumentalne freski i oprawy uroczystości 1-majowych. Jeszcze bardziej
radykalne były działania awangardy jugosłowiańskiej, skupionej wokół
pisma „Zenit”, która głosiła wizję „bałkanizacji Europy” – poprzez
destrukcję śródziemnomorskiej tradycji i przejęcie władzy przez
barbarogeniusza.
Ważnym elementem modernizacji były realizacje modelowych miast,
traktowanych jako wzorzec nowoczesności dla całego kraju.
W Czechosłowacji takim miejscem stał się Zlin – imperium Tomasza Baty.
Wokół fabryki butów wybudowano nowe osiedla, szkoły, internaty, całą
infrastrukturę kulturalną i socjalną, które unowocześnić miały nie tylko
przestrzeń publiczną, ale i życie prywatne. W Polsce pomnikiem
nowoczesności stała się Gdynia – nowoczesny port i modernistyczne
miasto, duma II RP, symbol dynamicznie rozwijającego się kraju i jego
ambitnych celów. Nowoczesna architektura i przemysł stały się także
źródłem inspiracji dla malarzy i fotografów, którzy uwieczniali życie
„nowego człowieka”.
Wystawa „Modernizacje 1918-1939. Czas przyszły dokonany” to prawie
3-miesięczny projekt, łączący w sobie ekspozycję, serię wykładów
i projekcji na temat społecznego i filozoficznego wymiaru modernizacji
w dwudziestoleciu międzywojennym oraz rozbudowany program edukacyjny.
W muzeum zaprezentowane zostanie ponad 300 obiektów: obrazy, rysunki,
grafika, plakaty, fotografie, fotomontaże, rzeźby, ale też filmy
reklamowe i… buty. Obiekty architektoniczne pokazane zostaną w postaci
zdjęć archiwalnych i modeli. Eksponaty na wystawę pochodzić będą
z muzeów i kolekcji prywatnych w Estonii, Łotwie, Litwie, Polsce,
Czechach, Węgrzech, Słowenii, Chorwacji i Serbii; większość z nich nie
była dotąd pokazywana polskiej publiczności. Seria wykładów
zorganizowana została we współpracy z Uniwersytetem Łódzkim.
Studenci
mogą rejestrować się na zajęcia w Muzeum i zaliczać je jako kurs
uniwersytecki. Program edukacyjny stworzono z myślą o czterech grupach
odbiorców. W ramach akcji „Miastorób” najmłodsi będą tworzyć w Muzeum
makietę utopijnego miasta. Nieco starsi, wraz z rodzicami, zbudują
futuro-machiny. Gimnazjaliści i licealiści mogą – na zamówienie – wziąć
udział w warsztatach „Reklama krzepi”. Dorośli natomiast w ramach
spotkań „Ala ma utopię” deszyfrować będą książki z dzieciństwa. Wystawie
towarzyszyć będzie publikacja naukowa dr Andrzeja Szczerskiego –
„Modernizacje. Sztuka i architektura w nowych państwach Europy
Środkowo-Wschodniej 1918-1939".
Miejsce: muzeum Sztuki w Łodzi, Ogrodowa 19
Wernisaż: 11.03.10, czwartek, g. 18.00
poleca:
Łódź - imprezy, koncerty, informacje
